शेती / ठिकाणे

रानभाज्या

कोळी

“कोळी” ही एक रानभाजी आहे, जी पावसाळ्यात वसई आणि आजूबाजूच्या परिसरात नैसर्गिकरित्या उगवते. ह्या भाजीला शास्त्रीय भाषेत Chlorophytum borivilianum असे म्हणतात आणि ती Liliaceae कुळातील आहे. स्थानिक पातळीवर याला कोवळी भाजी किंवा सफेद मुसळी या नावानेही ओळखले जाते. कोवळी भाजी (Chlorophytum borivilianum) ही एक पौष्टिक रानभाजी आहे. यामध्ये अनेक पोषक तत्वे आढळतात, जसे की व्हिटॅमिन-ए, व्हिटॅमिन-सी, कॅल्शियम, लोह, व्हिटॅमिन-बी6 आणि मॅग्नेशियम. ही भाजी साधारणपणे डोंगराच्या उतारावर, मोकळ्या जागेत किंवा मोठ्या झाडांच्या सावलीत वाढते.

अंबाडी

रानभाजी म्हणून ओळखली जाणारी अंबाडीची भाजी (Ambadi Bhaji) एक स्वादिष्ट आणि पौष्टिक भाजी आहे. पावसाळ्याच्या दिवसात ती भरपूर प्रमाणात आढळते. अंबाडीच्या पानांची भाजी करतात आणि ती चवीला आंबट असते. अंबाडीच्या भाजीमध्ये अनेक पोषक तत्वे असतात, जसे की व्हिटॅमिन सी, लोह आणि कॅल्शियम, ज्यामुळे ती आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरते. या भाजीमध्ये असलेले पोषक घटक रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यास मदत करतात. अंबाडीची भाजी पचनासाठी चांगली मानली जाते, त्यामुळे ती बद्धकोष्ठते सारख्या समस्यांवर मात करण्यासाठी उपयुक्त आहे.

वास्ते

रानभाजी वास्ते” म्हणजे बांबूचे कोवळे कोंब. ही एक रानभाजी आहे, जी पावसाळ्यात मिळते. याला “शिंद” किंवा “वासत्या” असेही म्हणतात. या कोवळ्या कोंबांची भाजी बनवतात, तसेच वाल किंवा चणे घालून किंवा त्याची काप करून शॅलो फ्राय (shallow fry) करूनही खातात. यापासून लोणचेही बनवतात. पावसाळ्यात, साधारणपणे जुलै-ऑगस्ट महिन्यात, बांबूचे कोवळे कोंब उगवतात.

अळंबी

रानभाज्यांमध्ये अळंबी (Alambi/Mushroom) खूप प्रसिद्ध आहे. पावसाळ्यात ती नैसर्गिकरित्या उगवते. यालाच अळिंबी किंवा भूछत्र देखील म्हणतात. बाजारात याची भाजी म्हणून विक्री देखील केली जाते.

अळंबी ही एक प्रकारची रानभाजी आहे जी पावसाळ्यात नैसर्गिकरित्या उगवते. याला मराठीमध्ये अळिंबी, भूछत्र, कुत्र्याची छत्री, धिंगरी, तेकोडे अशा विविध नावांनी ओळखले जाते, पावसाळ्यात, विशेषतः श्रावण महिन्यात, ती डोंगर आणि जंगलांमध्ये आढळते, अळंबी पौष्टिक आणि चविष्ट असल्याने तिची भाजी म्हणून खूप मागणी असते. अळंबीचे व्यावसायिक उत्पादन देखील घेतले जाते, पण नैसर्गिकरित्या मिळणाऱ्या अळंबीला जास्त मागणी असते. पालघर जिल्ह्यामध्ये, विशेषतः आदिवासी भागांमध्ये, अळंबी (Alambi/Mushroom) पावसाळ्यात मोठ्या प्रमाणात आढळते आणि विक्रीसाठी उपलब्ध असते.

करटोली

रानभाजी करटोली (Kartoli), ज्याला कर्टुली किंवा कटुले देखील म्हणतात, ही एक वेलवर्गीय भाजी आहे जी पावसाळ्यात रानात उगवते. या भाजीला पिवळी फुले येतात आणि ती औषधी गुणधर्मांसाठी ओळखली जाते. पावसाळ्यात रानात, माळरानावर, शेताच्या बांधावर किंवा जंगलाच्या कडेला नैसर्गिकरित्या उगवते.

शास्त्रीय नाव: Momordica dioica

स्थानिक नावे: करटोली, कटुले, कर्टुली, कारटोली, कंटोली, रानकारली, कर्कोटकी. इन्फेक्शनचा धोका कमी करते.  बद्धकोष्ठता कमी करते. पोटाजवळील चरबी कमी करण्यास मदत करते.  फुले, पाने किंवा देठांची कढीपत्त्यासारखी भाजी बनवतात. बियांचा काढा आमांशात (dysentery) उपयोगी आहे. फुले यकृतातील उष्णता कमी करण्यासाठी आणि दृष्टी सुधारण्यासाठी उपयुक्त आहेत.

सुकेळी

वसई परिसरात व्यावसायिकरित्या केळीची लागवड केली जाते आणि येथील ‘राजेलो’ (Rajelo) केळीची प्रजाती जी तिच्या गोड चवीसाठी आणि पारंपरिक सुकेळी बनवण्यासाठी प्रसिद्ध आहे. यासोबतच, वसईची केळी गणेशोत्सवात नैवेद्य म्हणूनही वापरली जातात. या भागात केळी उत्पादनाचे मूल्यवर्धन करण्यावरही भर दिला जात आहे.